وب‌سایت شخصی دکتر حبيب الله محموديان - www.mahmoodian.ir
نگارنده:حبیب اله محمودیان
تاريخ انتشار: 5/1/1399
وجه تسمیه ی زاگرس
زاگرس رشته¬های منظم و موازی¬ای دارد که در حدفاصل آنها دشت¬های نسبتاً وسیع و در مواردی دره¬ ها و دشت¬های میانکوهی واقع است. حاشیه¬ی غربی و جنوبی آن دارای دشت¬ها و جلگه¬های حاصلخیز می¬باشد.
بعضی معتقداند ریشه¬ی این نام اوستایی است. در زبان اوستایی زاگر به معنای کوه بزرگ است. اما نظری که بیشتر مورد تایید بوده این است که این کلمه از نام مهاجران هند واروپایی ساکن این منطقه معروف به زاگارثی/ساگارتی گرفته شده است. این رشته‌کوه از کرانه‌های دریاچه وان در ترکیه آغاز شده و تا استان‌های فارس و کرمان ادامه می‌یابد. دامنه‌‌ی این رشته کوه در شمال عراق نیز امتداد دارد. نام قدیمی این رشته‌کوه در زبان فارسی پاطاق و پیش از آن کهستان (در عربی جبال) و پهله بوده است. در منابع تاریخی زبان باستانی ساکنان زاگرس را زاگرو – ایلامی معرفی نموده اند. نام انتشارات زاگرو از این واژه (ساکنان زاگرس یا زاگرو ایلامی ) اخذ شده است.
رشته¬کوه زاگرس، شامل کوه‌های متعدد و مرتفعی است که به موازات یکدیگر امتداد یافته و بخش عمده‌ای از غرب و جنوب کشور را از کردستان تا منطقه‌ی فارس در بر گرفته‌اند. جهت امتداد کوه‌ها در این پهنه‌ی گسترده، شمال غربی– جنوب شرقی است. این عامل، موجب شده، تا بادهای باران¬آور غربی به داخل فلات ایران نفوذ یابند و بیش¬ترین بارشِ ناشی از این جریان را به خود اختصاص دهند؛ از این¬رو، کوهستان زاگرس منبع و سرچشمه‌ی بزرگ‌ترین رودهای کشور است که در بخش جنوب غربی فلات ایران جریان دارند. شعبات مختلف رود دجله در غرب هلال سبز و رودهای کرخه، کارون، آبدیز، جراحی، زهره، دالکی، مند، کر، شور، میناب و هلیل¬رود از دامنه‌های زاگرس در جنوب فلات به سمت دشت‌ها و جلگه‌های حاصل¬خیز جنوب و جنوب غربی ایران امتداد یافته، و در نهایت به خلیج فارس می‌ریزند. این موقعیّت، موجب شده تا بیش¬ترین استقرارها و سکونتگاه های اولیّه‌ی بشری در کنار این رودها ایجاد شوند. بنابراین، سراسر ناحیه‌ی جنوبی ایران در حد فاصل دو پدیده‌ی جغرافیایی، زاگرس و خلیج فارس، از غرب تا شرق، جایگاه و بستر تمدّن و فرهنگ ساکنان بومی و مهاجران بوده است.