وب‌سایت شخصی دکتر حبيب الله محموديان - www.mahmoodian.ir
نگارنده:دکتر حبیب اله محمودیان
تاريخ انتشار: 22/9/1395
دهلران قطب باستان شناسی پیش از تاریخ ایران
بررسي هاي تاريخي وباستان شناسی نشان مي دهد كه شهرها و مراكز جمعيتي مهم كه در مسير راه هاي ارتباطي قرارداشته اند سريع تر پیشرفت نموده و از مزاياي توسعه ی اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي و حتي سياسي بهره مند شده اند. واقع شدن منطقه ی دهلران در مسير ارتباطي جنوب غرب ايران به ميان رودان و درحد فاصل شوش وتمدن هاي بين النهرين چون سومر ، اكد وآشور ونيز شهر تيسفون در دوره ي تاريخي مسأله ی ارتباط بين اين شهرها و ايجاد جاده ها و راه هاي مواصلاتي را به دنبال داشته است. از اين نظر مي توان چنين اظهار نظر نمود كه تعدد و تنوع آثار و ابنيه ومحوطه های باستاني در این محدوده ي جغرافیایی نشانگر عظمت و اقتدار تمدن و فرهنگ دهلران در دوران پيش از تاريخ و دوره هاي بعدي بوده است. كاوش هايي كه در سرزمين دهلران انجام گرفته روشنگر اين حقيقت است كه انسان دراين منطقه در حدود 8 هزار سال پيش از ميلاد از دو گونه ی گیاهی؛ يعني گندم و جو و نیز ميش و بز برای تأمین غذای مطمئن استفاده مي كرده است. بر اساس شواهد به دست آمده به وسيله ی باستان شناسان و هم چنين، تحقیقات علمی فراوان (هول ، كنت فلانري) در سال 1961 بر روي تپه هاي علي كش و چغا سفيد و ديگر مناطق باستاني اين منطقه انجام گرفته نشان گر اين حقيقت است كه انسان در فاصله ی ميان5500 تا 7500 قبل از ميلاد در اين منطقه به اهلي كردن دام و كشت دانه هاي گياهي مانند جو، عدس ، ماش وكتان توفيق يافته است.
پژوهش‌های باستان شناسان در منطقه‌ی موسیان اطلاعات ارزشمندی ارائه داده است. اجرای پروژه‌ی پیش از تاریخ ایران در تپه‌ی موسیان، تپه سبز و تپه‌ی علی کش و چند تپه‌ی دیگر و تلاش باستان شناسانی چون فرانک هول، کنت فلانری و جیمز نیلی موجب شد تا هفت دوره‌ی فرهنگی در دشت موسیان از 7500 تا 3700 ق. م مشخص شود که به ترتیب از قدیم‌ترین دوره‌ی بزمرده ... علی کش و محمد جعفر نامیده شدند (ملک شهمیرزادی، 1373 :128). محوطه‌ی باستانی پرچینه در منطقه‌ی زرین آباد دهلران از توابع استان ایلام واقع شده است. واندنبرگ، گورستان مکشوفه در این ناحیه را منسوب به دوره‌ی روستانشینی میانه تا روستا نشینی جدید می‌داند.
فرانک هول نوشته است: «پرچینه، گورستان بزرگی است که 156 گور آن کاوش شده است. درآرامگاه‌های این گورستان سنگ‌های حفره داری کنار هم چیده شده و سر پوشی روی آن ها قرار گرفته است» ( هول، 1383: 95).دهلران به دلیل موقعیت جغرافیایی وشرایط ارتباطی با تمدن های همجوار در دوران تاریخی نیز دارای اهمیت بوده است. این شرایط در دوران اسلامی برای ساکنان دهلران نیز وجود داشته است. بنابراین دهلران با داشتن تپه های متعدد از دوران پیش از تاریخ به عنوان قطب پیش از تاریخ ایران قلمداد می گردد. از این رو، ضرورت دارد پایگاه مطالعات علمی باستان شناختی پیش از تاریخ ایران دراین منطقه ایجاد شود. این حرکت علمی می تواند در جهت معرفی موقعیت زندگی بشر ودر نهایت شناخت هویت تاریخی ساکنان این دیار در عهد باستان مؤثر باشد.