بقعه‌ی المهدی بالله
موقعیت مکانی: بقعه‌ی المهدی
بالله خلیفه‌ی عباسی معروف به " سی می
" در شهر کنونی ایلام و برحاشیه ی رودخانه‌ی دشت ایلام قرار داشته است. البته، این اثر اسلامی به علت
عدم مرمت و بازسازی به تدریج تخریب شده و اثری
از بنای آن باقی نمانده است. جغرافی نویسان ومورخان اسلامی در رابطه
با بقعه وموقعیت آن ، هم چنین،
شخصیت مدفون در این مکان مطالب وگزارش های مختلف و بعضا" متفاوتی ارایه نموده‌اند.
بقعه‌ی
المهدی بالله معروف به " سی می "
در منابع آمده است: مهدی
در دهکده‌ای از دهکده‌های ماسبذان به نام "رذ" در گذشت. پسرش بر او نماز
بخواند، تابوتی نبود که وی را در آن بردارند و او را روی دری ببردند و زیر درخت
گردویی به خاک رفت (طبری،1375 : 5145).
فریا استارک در مورد این بنا نوشته است: "در داخل شهر گنبدی دیدم که
می‌گفتند متعلق به المهدی بالله است و از جمله ساختمان‌های اسلامی محسوب می‌شود.
البته ، چندان مورد توجه مردم نیست" (استارک،1364 :196).
رجبی به نقل از ایزدپناه
در مقاله ا ی نوشته است: این مقبره در وسط شهر ایلام .... واقع شده و تماما" از
سنگ و گچ بوده است ( رجبی،1368: 572). ایزد پناه
نوشته است : اندازه‌ی داخل مقبره 30/4 ×60/4 متر و بلندی گنبد 9 متر است
تمام سطح دیوار داخلی مقبره گچ‌کاری شده است. بنا بر آن چه نقل شد ، این بنا باید
همان باشد که در سال 564 هجری به دستور خلیفه المسترشد ساخته شده است. قسمتی از
مقبره چندی قبل ویران گردید . سید
صفر رجبی به نقل از مسعودی محل درگذشت مهدی
را در ولایت ماسبذان و در مکانی به نام ردین نوشته است.( رجبی،1368: 569).
این بنا تا سال 1352 ه.ش در شهر ایلام
پابرجا بوده است. در برخی منابع به وجود شهری به نام «رد» یا ردین
در این منطقه اشاره شده است(رجبی،1368: 70). آن چه نویسندگان در مورد موقعیت ایلام
گزارش کرده‌اند ، بیشتر به جریان وفات المهدی خلیفه و محل دفن او اختصاص یافته
است. مقبره‌ی المهدی تا 1352 در مرکز شهر
ایلام پابرجا بود. آنچه مشاهده کرده‌ام بنا به صورت چهارطاقی و از مصالح سنگ و گچ
ایجاد شده بود و حدوداً ده متر ارتفاع داشت ( نگارنده ).
حمید
ایزدپناه نوشته است : برخی نویسندگان مانند یعقوبی، ابودلف، مینورسکی و یاقوت در
منابع خود به ایلام اشاره داشته‌اند (ایزدپناه،1363: 508).
در
بیشتر منابع مانند مجمل التواریخ و القصص،
تاریخ گزیده ، حبیب السیر و در برخی گزارش‌ها پیرامون شخصیت مهدی خلیفه عباسی ، محل دفن و نیز تاریخ در گذشت او مطالبی بیان شده
است.