پنج برار محدوده‌اي تاريخي است كه در كوهپايه‌هاي جنوبي كوه كاسه ماس ومشرف بر دشت مورموري واقع شده است. ويرانه‌هاي اين قلعه بر بلندي‌هاي شرقي مشرف بر رودخانه ی پنج برار باقي مانده است. پستي و بلندي‌هاي متعدد ، دره ی رودخانه پنج برار، و تپه‌ماهورهاي جبهه ی جنوبي،توپوگرافي اين محدوده ی باستاني را تشكيل مي‌دهد.
قلعه ی پنج برار به قلعه ی تاجمير نيز معروف است. این بنا بر روي بلندي مشرف بر شهر باستاني پنج برار بر جاي مانده است؛ چون زمين‌هاي كشاورزي منطقه در مالكيت آقاي تاجمير از افراد سرشناس و مسن مورموري است؛ از این رو به اين نام معروف شده است.اين قلعه شامل دژ پيراموني و بناهاي داخل محوطه دژ مي‌باشد. از بناهاي داخلي قلعه بجز پي يك اتاق به ابعاد 5/4 ×5/7 متر بناي ديگري باقي نمانده است، حصار پيراموني يا دژ قلعه مانند ديگر آثار نواحي كوهستاني زاگرس با مصالح سنگ و گچ ساخته شده است . ابعاد دژ 60 × 80 متر اندازه‌گيري شده است. تراكم آوار جانبي پي بنا نشانگر ارتفاع ديوار و دژ قلعه بوده است. سنگ‌هاي نسبتاً بزرگ كه از سنگ‌هاي رودخانه‌اي و بومي منطقه است در بنا به كار رفته است.
منطقه پنج برار با مركز بخش كلات مورموري حدود هفت كيلومتر فاصله دارد كه به نظر مي‌رسد اهالي مورموري در قرون گذشته در اين محل سكونت داشته‌اند . عرض ديوار دژ در پي به 5/1 متر مي‌رسد. بقاياي پي بنا نشان مي‌دهد كه قبل از ساخت قلعه در اين محل، بناي ديگري با استحكام بيشتر وجود داشته است . حصار قلعه تقريباً مربع شكل بوده و نظم هندسي بر معماري آن حاكم است. در چهار گوشه بنا كه دايره‌اي شكل بنا شده محل و جايگاه نگهباني از قلعه مي‌باشد كه با همان مصالح و اندود گچ پرقوت اندود كاري شده است. در اين بخش از بنا سوراخ‌هايي تعبيه شده كه براي ديد نگهبان و پاسداري از ساكنان قلعه مورد استفاده قرار گرفته است، آثار ويرانه ی بناهاي‌ديگري در شمال و شرق قلعه ديده مي‌شود كه به نظر مي‌رسد سكونتگاه ساكنان شهر پنج برار باشد. به هر حال تحقيقات باستان شناسي و مطالعه ی تاريخ منطقه مي‌تواند اطلاعات روشن‌تري در اختيار ما قرار دهد.
در حاشيه ی غربي اثر، رودخانه ی پنج برار جريان دارد كه آثار آسياب‌هاي متعددي از گذشته تا عصر حاضر در حواشي آن بر جاي مانده است، قسمتي از بناي پنج مورد از اين آسياب‌ها هنوز باقي است( محموديان ، 1382 : 60). قلعه ی فعلي اسلامي است؛ اما پي بنا و شواهد فرهنگي موجود بر سطح زمين‌هاي پيراموني به ویژه سفال‌هاي خشن با شاموت سنگريزه نشان مي دهد كه در دوره ی تاريخي از جمله سكونتگاه‌هاي منطقه بوده است. آثار آوار بناهاي متعددي در محدوده ی شهر باستاني پنج برار ملاحظه مي‌شود كه بررسي كاربرد آنها نياز به تحقيقات علمي گسترده دارد. مطمئناً اين پژوهش ها مي‌تواند موقعيت باستاني اين اثر را بيشتر روشن نمايد.
صفحات سايت
نظرسنجی
آمار سایت