امام زاده سید صلاح‌الدین محمد(ع )

موقعیت جغرافیایی :  بقعه‌ی این امام زاده در جنوب شرقی شهر آبدانان بر روی تپه ای ساخته شده است. در اطراف بقعه،  قبرستانی قدیمی وجود دارد که هم اکنون نیز به عنوان قبرستان شهر آبدانان مورد استفاده قرار می‌گیرد. سنگ قبرهای قدیمی دارای نقوشی مانند : بزکوهی ، تفنگ ، شانه ، مهر ، تسبیح ، قلیان ، ابریق و غیره می‌باشند که قدمت آن‌ها به حدود دویست سال پیش می‌رسد. این امام زاده که آن را مدفن سید صلاح الدین می‌دانند ، فاقد شجره نامه و کتیبه‌ی تاریخی است. بعضی سید صلاح الدین محمد را فرزند امام موسی کاظم (ع ) می‌دانند.

اصل و نسب :  بنا به اقوال ، امام زاده سیدصلاح‌الدین محمد(ع) مقارن با حیات حضرت  علی بن موسی‌الرضا(ع) بوده است . براین اساس ، دوران حیاتش احتمالاً بین سده‌های 200 تا 300 هجری قمری بوده است.  سید صلاح‌الدین محمد(ع) از نوادگان امام محمدباقر(ع)  می‌باشد. بر طبق نظر بعضی از مردم، ایشان در زمان هلاکوخان به ایران آمده‌اند. در وب سایت امام زاده سید صلاح الدین محمد  به نقل از  کتاب«بغیه الحائر فی احوال اولاد امام محمد باقر(ع)» نوشته‌ی سید حسین حسینی الزرباطی در رابطه با این امام زاده‌ی جلیل القدر آمده است :  "امام زاده واجب التعظیم سید صلاح الدین محمد (ع) از نوادگان امام محمد باقر (ع) است. امام محمد باقر (ع) دارای نه فرزند شامل چهار فرزند ذکور به نام‌های ابوعبد الله جعفر بن محمد الصادق (ع) ، عبد الله ،ابراهیم و علی هم چنین، دارای پنج فرزند دختر به نام‌های ام سلمه ، زینب ، خدیجه ، ام جعفر و آمنه می‌باشد ." (وب سایت امام زاده سید صلاح الدین محمد)

دربخش دیگری از این کتاب ، امام زاده سید صلاح الدین محمد(ع)  را از اعقاب و اولاد سید ابراهیم(سوراهم) بن امام محمد باقر (ع) معرفی نموده و در شجره ی ایشان چنین بیان شده است :

"روضه الشریفه السید صلاح الدین محمدبن السید ناصر الصغیربن السید المهدی بن السید الهادی بن السید الغلام بن السید عیسی بن السیدیعقوب بن السید ابراهیم بن الامام محمد الباقر(ع)"   (حسینی الزرباطی ،  :  162 - 164 ).

این امام زاده دارای یک فرزند معروف به نام ابراهیم بوده است. آقای زرباطی هم چنین،  اولاد این امام زاده را چنین معرفی می‌نماید؛

 سیدابراهیم ،سیدکاظم ، سیدجعفر ، سید حسین ، سیدناصر ، سیدعلی ، سید محسن ، سید ادریس ، سید عبدالله ، سید طاهر ، سید یوسف و سید نورالدین.

مشخصات معماری  بقعه

این امام زاده بر نقشه‌ی مستطیل شکلی در جهت شمال جنوبی ، به طول 25/13 متر و عرض 70/11 متر ساخته شده است و دارای گنبدی دو پوش با گنبد مضرس (ارچین ) بیرونی و گنبد نیم کروی داخلی است. بدنه‌ی بنا از دو قسمت ( بدنه‌ی قدیمی و بدنه‌ی جدید) تشکیل شده است. بدنه‌ی قدیمی شامل دو قسمت ، اتاق ورودی و اتاق مقبره ( گنبدخانه ) می‌باشد. بدنه‌ی جدید نیز یک شبستان دارد که سه طرف بنا را در قسمت‌های غربی _شرقی و جنوبی احاطه کرده است. مصالح آن در قسمت قدیمی با قلوه سنگ و گنبد بیرونی آن با آجر و پوشش خارجی بنا از گچ بوده است.

قسمت الحاقی بنا نیز از مصالح امروزی مانند : آجر، ماسه، سیمان و آهن ساخته شده است.  سمیره یاری و  معصومه بانقلانی ( 1390 )در مقاله ای در رابطه با بنای بقعه چنین نوشته‌اند: "بنای قدیمی دارای نقشه‌ی مستطیلی است و از دو قسمت اتاق ورودی و اتاق مقبره(گنبدخانه) تشکیل شده است. اتاق ورودی(پیش طاق) به عرض(شمالی_جنوبی) 45/2متر و طول(شرقی_غربی) 60/3متر است. اتاق مقبره در ضلع جنوبی اتاق ورودی قرار گرفته است.این بخش از یک چهارضلعی تشکیل شده که قسمت مرکزی آن به صورت مربع و اندازه‌ی هر ضلع آن 70/5متر است.  در نقشه‌ی فعلی بنای قدیمی به وسیله‌ی یک قسمت الحاقی از چهارطرف احاطه شده است. ابعاد فعلی بنا در جهت(شمالی_جنوبی) به طول 10/24متر و عرض(شرقی_غربی) 23/30 متر است. "( محمودیان ، 1390 : 242 )

نمای بیرونی بنا از دو قسمت؛ بدنه مستطیلی و گنبد مفرّش(ارچین) تشکیل شده است.  نمای بیرونی ضلع شمالی از یک ایوان ورودی و دو رواق در طرفین آن تشکیل شده است.

  گنبد بیرونی از نوع گنبدهای رُک مفرّش یا اُرچین می‌باشد. این گنبد حدود 14متر ارتفاع دارد.  قبر  در وسط چهارطاق قرار گرفته و جهت قبله در آن 15درجه متمایل به جنوب غرب است. ضریحی فلزی به عرض 45/1متر، طول 45/2 و ارتفاع 35/2متر بر روی قبر نصب شده است. قبلاً ضریحی چوبی، بر روی آن قرار داشته است.