راه ها و معابر باستانی محدوده ی شهر باستاني شيروان

سابقه تاريخي : براساس نقل قول ها و اسنادي كه از مورخان ، سياحان و باستان شناسان بدست آمده ويرانه هاي فعلي واقع در روستاي سراب كلان در دامنه شرقي كوه سيوان منسوب به سيروان يا شهر باستاني شيروان است كه از شهرهاي مهم و مراكز جمعيتي آباد دوره ی ساساني و قرون اوليه ی اسلامي بوده است. ويرانه‌هاي اين شهر باستاني در محل روستاي سراب كلان و درقسمت سرچشمه ی رودي كه به نام شيروان معروف است واقع شده است . سرچشمه ی اين رود به صورت چشمه هايي از كنار اين آثار جاري است و از به هم پيوستن آنها رود شيروان تشكيل مي شود و پس از طي مسافتي در جهت شرق به رودخانه ی پر آب و خروشان سيمره مي ريزد.

اين ناحيه مورد توجه برخي از مورخان، جغرافي نويسان و باستان شناسان قرار گرفته كه در خصوص اوضاع اين شهر باستاني در آثار خود مطالبي به رشته ی تحرير در آورده‌اند . در اين بحث به مواردي از آنها اشاره مي‌شود.

مؤ لف كتاب جغرافياي تاريخي سرزمين‌هاي خلافت شرقي ، لسترنج، در كتاب خود مي‌نويسد : "در باختر لر كوچك در مرز باختري عراق عرب دو ولايت ماسبذان و مهرجا نقذق قرار دارد كه مهمترين آنها “سيروان“ و “صيمره“ بوده و هنوز خرابه‌هاي آن دو شهر باقي است." ،( لسترنج، : 218 )

راولينسون در سفرنامه خود مي نويسد :

"خرابه هاي سيروان ( شيروان) كامل‌ترين بازمانده يك شهر ساساني به شمار مي‌آيد . ديوار منازل عموماً عظيم و از سنگ ملاط آهكي فوق العاده محكم كه از كوههاي مجاور آورده شده ساخته شده است . تمام منازل زيرزميني دارند كه آن هم شامل اتاق‌هاي هلالي مانند است... در ميان خرابه هاي سيروان بازمانده‌هاي بنايي عظيم موسوم به قصر انوشيروان مشاهده مي‌گردد"( راولينسون، 1362 : 56)

بلاذري در فتوح البلدان مي نويسد :

" ابو موسي.... خود به ماسبذان شد . اهل آن باوي جنگي نكردند . اهل شيروان نيز به همان شروط صلح دينور صلح خواستند و جزيه و خراج بپرداختند "( بلاذري، 1364 : 67)

بهمن ميرزا كريمي درکتاب راههاي باستاني و پايتخت هاي غرب ايران نوشته است: آبادي و خرابه‌هاي اين شهر از گچ و سنگ متعلق به دوره ساسانيان و عيناً  نظير دره شهر است.... شيروان شهري عجيب و حاليه خرابه‌هايي به جا مانده است. ( كريمي ، : 127)

ابن خرداد به مي‌نويسد ، پايتخت ماسبذان شهر شيروان بوده است . ابن فقيه گويد قباد شاه ساساني حكماء و اطباء به اين شهر آورد. آقاي سراورل استين در شيروان ويرانه‌هاي ساختمان ‌هاي ديگري از عهد ساسانيان كشف نمود. دومورگان مي‌گويد: من فكر مي‌كنم در تپه و تل شيروان .... خرابه‌هاي شهري از عهد ساسانيان را باز يافته‌ام . لازم به يادآوري است كه دومورگان در فاصله سالهاي 1893 -1896 دره شهر و شيروان را بررسي كرده است.

از جمله كساني كه در مورد شيروان اظهار كرده‌اند مي‌توان از مقدسي ، ابن خردادبه ، ابن فقيه ، ابودلف مسعر، ياقوت حموي، اصطخري، ابن واضح و ابن الاثير نام برد.